χλιαίνω

χλιαίνω
ΝΜΑ
νεοελλ.
(ιδίως σχετικά με υγρά) καθιστώ κάτι χλιαρό
μσν.-αρχ.
θερμαίνω, ζεσταίνω («χλίανε ἐπ' ἀνθράκων ἕως ἄν συνεψηθῇ», Διοσκ.)
αρχ.
1. καθιστώ κάτι μαλακό με θερμότητα («τὴν σελήνην ἠρέμα χλιαίνουσαν ἀνυγραίνειν τὰ σώματα», Πλούτ.)
2. μτφ. διεγείρω, ερεθίζω.
[ΕΤΥΜΟΛ. Αβέβαιης ετυμολ. ρ., το οποίο θα μπορούσε πιθ. να συνδεθεί με τ. άλλων γλωσσών που εκφράζουν τη γενική έννοια τής λάμψης (πρβλ. αρχ. ιρλανδ. glē «λαμπερός, αστραφτερός», μέσ. άνω γερμ. glīmen «λάμπω», αρχ. νορβ. gljā «λάμπω»). Εκτός από το θ. χλι- τού ρ. χλιαίνω απαντά και μορφή θ. χλι-δ- (πρβλ. χλιδ-ή) παρεκταμένη με οδοντικό -δ- (πρβλ. αρχ. νορβ. glita «σπινθηροβολώ», επίσης με οδοντική παρέκταση). Όλες αυτές οι συνδέσεις θα οδηγούσαν σε μια μορφή ρίζας *ghlei-(d)-, η οποία θα μπορούσε να αναχθεί στη γενική μορφή *ghel- τής ρίζας τής λ. χλόη (βλ. λ. χλόη). Η ερμηνεία αυτή, ωστόσο, δεν δίνει λύσεις σ' όλα τα μορφολογικά προβλήματα (όπως είναι λ.χ. η μακρότητα τού -ῑ- στους τ. χλίω, χλιαρός) και δεν μπορεί να γίνει ανεπιφύλακτα αποδεκτή. Παρλλ. προς το ρ. χλιαίνω απαντά και το επί θ. χλιαρός, κατά το συνηθισμένο στην Ελληνική σχήμα τών επιθ. σε -ρος που δηλώνουν φυσική κατάσταση και αντιστοιχούν με ρ. μτβ. σε -αίνω (πρβλ. μιαρός: μιαίνω), ένας τ. αρχ. ενεστ. χλῑω, καθώς και ορισμένοι υστερογενείς ρηματ. τ. με θ. χλοιδ- (πρβλ. χλοιδῶ, χλοιδέσκουσαι), σχηματισμένοι από την ετεροιωμένη βαθμίδα τής υποτιθέμενης ρίζας *ghlei-(d)-. Από σημασιολογική, τέλος, άποψη, το ρ. χλιαίνω έχει αρχικά σημ. «θερμαίνω, ζεσταίνω» και στη συνέχεια «καθιστώ κάτι μαλακό θερμαίνοντάς το», από όπου προήλθε η ειδικότερη σημ. τού μαλακού, τού τρυφηλού, τού πολυτελούς, την οποία εμφανίζουν τ. τής οικογένειας αυτής (πρβλ. χλιδή, χλιδῶ)].

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Поможем решить контрольную работу

Look at other dictionaries:

  • χλιαίνω — χλῑαίνω , χλιαίνω warm pres subj act 1st sg χλῑαίνω , χλιαίνω warm pres ind act 1st sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • χλιαίνω — χλίανα, χλιά(ν)θηκα, για τα υγρά, θερμαίνω λίγο, κάνω κάτι χλιαρό: Χλίανε το νερό …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • χλιαίνετ' — χλῑαίνετε , χλιαίνω warm pres imperat act 2nd pl χλῑαίνετε , χλιαίνω warm pres ind act 2nd pl χλῑαίνεται , χλιαίνω warm pres ind mp 3rd sg χλῑαίνετο , χλιαίνω warm imperf ind mp 3rd sg (homeric ionic) χλῑαίνετε , χλιαίνω warm imperf ind act… …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • χλιαίνῃ — χλῑαίνῃ , χλιαίνω warm pres subj mp 2nd sg χλῑαίνῃ , χλιαίνω warm pres ind mp 2nd sg χλῑαίνῃ , χλιαίνω warm pres subj act 3rd sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • προχλιαίνω — Α [χλιαίνω] χλιαίνω, καθιστώ κάτι χλιαρό προηγουμένως …   Dictionary of Greek

  • φλίω — Α είμαι γεμάτος, φουσκωμένος. [ΕΤΥΜΟΛ. Το ρ. φλίω και η οικογένειά του ανάγονται, κατά την πιθανότερη άποψη, στην ΙΕ ρίζα *bhl ei / *bhl i «φουσκώνω, πρήζομαι, ξεχειλίζω», η οποία αποτελεί παρεκτεταμένη, με * i , μορφή τής ρίζας *bhel «φουσκώνω,… …   Dictionary of Greek

  • χλίανση — η / χλίανσις, άνσεως, ΝΜ [χλιαίνω] η ενέργεια και το αποτέλεσμα τού χλιαίνω …   Dictionary of Greek

  • χλίω — Α 1. χλιαίνω 2. (αμτβ.) είμαι ή γίνομαι χλιαρός 3. μτφ. χλιδῶ*. [ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. χλιαίνω] …   Dictionary of Greek

  • χλιάζω — Α χλιαίνω. [ΕΤΥΜΟΛ. < θ. χλι του ρ. χλιαίνω, κατά τα ρ. σε άζω] …   Dictionary of Greek

  • χλιδή — η, ΝΜΑ τρυφηλότητα, ηδυπάθεια και μαλθακότητα («ὁρῶντες... τὸν Μακρῑνον ἐν χλιδῇ καὶ τρυφῇ διαιτώμενον», Ηρωδιαν.) νεοελλ. συνεκδ. ζωή μέσα στον πλούτο και στην πολυτέλεια αρχ. 1. αλαζονεία, ύβρις που οφείλεται στον πολυτελή και ακόλαστο βίο («μή …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”